ยาละลายลิ่มเลือดสิ่งที่ท่านต้องรู้
หลอดเลือดของเราเมื่อมีอายุมากขึ้นจะมีคราบไขมันเกาะที่ผนังหลอดเลือด โดยเฉพาะผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง เช่น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง โรคเบาหวาน สูบบุหรี่จะมีคราบเกิดเร็ว เมื่อคราบใหญ่ขึ้นจะทำให้เลือดไปเลี้ยงอวัยวะที่สำคัญลดลง เมื่อคราบใหญ่ขึ้นหรือเกิดลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดจนเลือดไม่สามารถผ่านไปเลี้ยงอวัยวะจนอวัยวะขาดเลือดหรือตาย
การให้ยาละลายลิ่มเลือดจะให้ได้ผลดีขึ้นกับระยะเวลาที่ให้ตั้งแต่เริ่มมีลิ่มเลือดอุดหลอดเลือด หากให้ช้าลิ่มเลือดจะละลายยาก หากสามารถให้ได้เร็วก็จะลดอัตราการเสียชีวิตลงได้
ยาที่ใช้สำหรับละลายลิ่มเลือดได้แก่
- alteplase (Activase),
- streptokinase (Kabikanase, Streptase),
- anistreplase (Eminase),
- tissue plasminogen acitivator (TPA)
- and urokinase (Abbokinase).
ข้อสังเกต
- ยาละลายลิ่มเลือดจะให้ได้ผลดีจะต้องรีบให้ยาหลังจากเกิดอาการ หากเป็นหัวใจหรือหลอดเลือดสมองหากให้ภายใน 3 ชั่วโมงจะได้ผลดี ดังนั้นหากท่านเกิดอาการของโรคหัวใจขาดเลือด หรืออัมพาต ควรจะไปพบแพทย์ให้เร็วที่สุด
- การให้ยาละลายอาจจะทำมีเลือดออกในหลายอวัยวะซึ่งจะมีอาการมากน้อยขึ้นกับอวัยวะ และปริมาณเลือดที่ออก
หากท่านมีโรคดังต่อไปนี้ควรจะบอกแพทย์ทุกครั้ง
- โรคเลือด
- เลือดออกง่าย
- โรคหลอดเลือด หรือโรคหัวใจ
- ความดันโลหิตสูง
- โรคอัมพาต
- ลำไส้อักเสบ ดรคกระเพาะอาหารอักเสบ
- วัณโรค
- เนื้องอกในสมอง
- โรคตับ
- ได้รับอุบัติก่อนหน้านี้
- เคยผ่าตัดก่อนหน้านี้
ผลข้างเคียงจากการให้ยาละลายลิ่มเลือด
- เลือดออกทางเดินปัสสาวะ
- ท้องผูก
- ไอเสมะหะมีเลือด
- เลือดกำเดาไหล
- อาเจียนเป็นเลือด
- เลือดออกทางช่องคลอด
- ปวดสีรษะ
- ปวดหลัง
- ปวดท้องจากโรคกระเพาะอาหาร
เนื่องยานี้อาจจะจะทำให้เลือดออกง่าย ท่านที่ใช้ยาดังต่อไปนี้ต้องบอกแพทย์
- Aspirin
- ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID
- ยากันชักเช่น valproic acid (Depakene) and divalproex (Depakote)
- ยาป้องกันเลือดแข็ง
- ยาปฏิชีวนะกลุ่ม Cephalosporins,เช่น cefoperazone, cefamandole
ยาที่ใช้ในการละลายลิ่มเลือด
Alteplase
rt-PAหรือAlteplaseเป็นยาฉีดละลายลิ่มเลือด(Thrombolytic agent) โดยAlteplaseเป็นไกลโคโปรตีนซึ่งเป็นตัวกระตุ้นโดยตรง เป็นผลให้เกิดการละลายของลิ่มเลือด ใช้ในผู้ป่วย acute ischemic stroke ,acute myocardial infarction acute massice pulmonary ambolismเป็นยาละลายลิ่มเลือดที่นิยมใช้ในภาวะฉุกเฉินมากที่สุด ข้อบ่งชี้ในการใช้
- ST-elevation myocardial infarction (STEMI),
- acute ischemic stroke (AIS),
- acute massive pulmonary embolism,และ
- central venous access devices (CVAD)
ยานี้ไม่มี antigenic ดังนั้นจึงสามารถให้ซ้ำได้
วิธีการให้ยา
- Alteplase (tPA) ขนาด 50-100 mg ผสมใน sterile waterให้มีความเข้มข้น 1 mg/mL.หยดใน 1.5 ชั่วโมง
- สำหรับผู้ป่วยที่หลอดเลือดหัวใจขาดเลือดจะให้ 15 mgฉีดทางน้ำเกลือ และให้ 0.75 mg/kg (up to 50 mg)ให้ทางน้ำเกลือกในเวลา 30 นาทีหลังจากนั้นให้ 0.5 mg/kg (up to 35 mg)ให้ในเวลา 60 นาที ปริมาณมากที่สุดคือ 100 mg
Reteplase
เป็น recombinant tissue-type plasminogen activatorที่ออกฤทธิ์เร็ว และมีโรคแทรกซ้อนเลือดออกน้อยกว่า ใช้ในกรณีโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดเท่านั้น
ขนาดยาที่ให้
- ให้ 10-U ผสมใน sterile water (10 mL) to 1 U/mL.ฉีดให้หมดใน 2 นาที หลังจากนั้นอีก 30 นาทีจึงให้ 10 unit อีกครั้ง
Tenecteplase (TNKase)
ขณะนี้มีใช้เฉพาะโรคหลอดเลือดหัวใจตีบเท่านั้น แต่ก็มีการศึกษาอื่นว่าใช้ได้ในโรคหลอดเลือดสมองตีบ ข้อดีขอยานี้คือมีอุบัติการเลือดออกน้อย
ขนาดของยาที่ให้
จะให้ตามน้ำหนักโดยการผสมยา 50-mg vial in 10 mL sterile water (5 mg/mL).
โดยฉีดใน 5 วินาที ขนาดที่ให้ตามน้ำหนักตัวดังตารางข้างล่าง
-
< 60 kg - 30 mg ( ให้ 6 mL)
-
≥ 60 kg to < 70 kg - 35 mg (ให้ 7 mL)
-
≥ 70 kg to < 80 kg - 40 mg (ให้ 8 mL)
-
≥ 80 kg to < 90 kg - 45 mg ( ให้ 9 mL)
-
≥ 90 kg - 50 mg ( ให้ 10 mL)
Streptokinase
เป็นยาละลายลิ่มเลือดที่มีราคาถูกที่สุด มี antigenic ทำให้เกิดอาการแพ้ และไม่สามารถให้ยานี้ซ้ำ
ขนาดที่ให้
ให้ขนาด 1.5 million Uใน 50 mL D5W ให้ในเวลา 1 ชั่วโมง